Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD, ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych. Dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych, wpływając na ich codzienne funkcjonowanie w domu, szkole, pracy i relacjach społecznych.
Choć ADHD jest powszechnie znane, wciąż krąży wokół niego wiele mitów i nieporozumień. Niniejszy artykuł, przygotowany w ramach serii „Prosto o zdrowiu”, wyjaśnia w przystępny i oparty na najnowszych badaniach sposób, czym jest ADHD, jakie są jego objawy, jakie czynniki przyczyniają się do jego rozwoju oraz jakie metody diagnostyczne i terapeutyczne są najskuteczniejsze.
Czym jest ADHD?
ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym, które objawia się przede wszystkim trudnościami w koncentracji, nadmierną aktywnością oraz impulsywnością. Zaburzenie to może wpływać na zdolność do organizacji codziennych obowiązków, planowania, samokontroli oraz zarządzania emocjami.
Szacuje się, że ADHD dotyka około 5-7% dzieci i 2-5% dorosłych na całym świecie. W Polsce może dotyczyć nawet 1 miliona osób, przy czym wielu dorosłych nie zdaje sobie sprawy z tego, że ich trudności mogą wynikać z niezdiagnozowanego ADHD.
Objawy ADHD
Objawy ADHD mogą różnić się w zależności od wieku pacjenta oraz dominującego podtypu zaburzenia. Obecnie wyróżnia się trzy główne prezentacje ADHD:
- Przewaga zaburzeń uwagi – dominują trudności z koncentracją, zapominanie o codziennych obowiązkach, brak organizacji.
- Przewaga nadpobudliwości i impulsywności – osoba ma trudności z utrzymaniem spokoju, jest bardzo aktywna, często podejmuje działania bez przemyślenia konsekwencji.
- Typ mieszany – występują zarówno problemy z koncentracją, jak i nadmierna aktywność oraz impulsywność.
Najczęstsze objawy ADHD u dzieci:
- Trudności w skupieniu uwagi na zadaniach szkolnych i obowiązkach domowych
- Łatwe rozpraszanie się przez bodźce zewnętrzne
- Zapominanie o codziennych obowiązkach
- Niekończenie rozpoczętych zadań
- Ciągłe wiercenie się, trudności z pozostaniem w jednym miejscu
- Nadmierna gadatliwość
- Impulsywność – przerywanie innym, trudności w oczekiwaniu na swoją kolej
Objawy ADHD u dorosłych mogą obejmować:
- Problemy z organizacją czasu i obowiązków
- Trudności w utrzymaniu koncentracji na dłużej
- Częste zapominanie o terminach i spotkaniach
- Niezdolność do relaksu i odpoczynku
- Skłonność do podejmowania ryzykownych decyzji
- Problemy w relacjach interpersonalnych
- Częste zmiany nastroju i drażliwość
Przyczyny ADHD – Co wiemy na podstawie badań?
ADHD jest zaburzeniem wieloczynnikowym, co oznacza, że jego rozwój jest wynikiem połączenia czynników genetycznych, neurobiologicznych oraz środowiskowych.
1. Czynniki genetyczne
Badania wykazują, że ADHD ma silne podłoże genetyczne – jeśli jedno z rodziców ma ADHD, ryzyko wystąpienia zaburzenia u dziecka wynosi około 50%.
2. Czynniki neurobiologiczne
Osoby z ADHD mają odmienną aktywność w obszarach mózgu odpowiedzialnych za uwagę, kontrolę impulsów i regulację emocji. W szczególności dotyczy to kory przedczołowej oraz układu dopaminergicznego.
3. Czynniki środowiskowe
Niektóre czynniki mogą zwiększać ryzyko wystąpienia ADHD, w tym:
- Narażenie na toksyny (np. ołów, pestycydy) w okresie prenatalnym i wczesnym dzieciństwie
- Stres prenatalny i palenie tytoniu przez matkę w ciąży
- Wcześniactwo i niska masa urodzeniowa
- Czynniki psychologiczne, np. przewlekły stres we wczesnym dzieciństwie
Diagnoza ADHD – Jak wygląda proces diagnostyczny?
Diagnoza ADHD opiera się na wieloetapowym podejściu, które obejmuje:
- Szczegółowy wywiad kliniczny z pacjentem i jego rodziną
- Obserwację zachowania pacjenta w różnych środowiskach
- Zastosowanie standaryzowanych narzędzi diagnostycznych, np. skali Connersa lub testów neuropsychologicznych
U dorosłych diagnoza jest bardziej skomplikowana, ponieważ objawy ADHD mogą przypominać inne zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, zaburzenia lękowe czy zaburzenia osobowości.
Metody leczenia ADHD
Leczenie ADHD jest dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta i obejmuje podejście multidyscyplinarne.
1. Farmakoterapia
Najczęściej stosowane leki to:
- Stymulanty (np. metylofenidat, amfetaminy) – zwiększają poziom dopaminy w mózgu, poprawiając koncentrację i kontrolę impulsów
- Niestymulanty (np. atomoksetyna) – stosowane u osób, które nie tolerują leków stymulujących
2. Terapia behawioralna
Obejmuje techniki samoregulacji, strategie organizacyjne i pracę nad kontrolą impulsów.
3. Terapia psychologiczna
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) pomaga osobom z ADHD w lepszym zarządzaniu emocjami i nawykami.
4. Wsparcie środowiskowe
Zmiany w codziennym otoczeniu, np. stosowanie planów dnia, eliminacja rozpraszaczy, zapewnienie struktury i rutyny, mogą znacząco poprawić funkcjonowanie osoby z ADHD.
Wsparcie dla osób z ADHD i ich bliskich
Osoby z ADHD mogą prowadzić satysfakcjonujące życie, jeśli otrzymają odpowiednie wsparcie. Oto kilka wskazówek dla rodzin i bliskich:
- Okazuj cierpliwość i wyrozumiałość
- Pomóż w organizacji codziennych obowiązków
- Wspieraj rozwój strategii samokontroli
- Zachęcaj do terapii i regularnych wizyt u specjalisty
Diagnoza i leczenie ADHD – Nie zwlekaj, zadbaj o swoje zdrowie!
Jeśli zauważasz u siebie lub u swojego dziecka objawy wskazujące na ADHD, nie czekaj! Odpowiednia diagnoza i indywidualnie dobrane leczenie mogą znacząco poprawić komfort życia i codzienne funkcjonowanie.
W Oslomed Centrum Medyczne oferujemy profesjonalną diagnostykę i skuteczne metody terapii ADHD. Umów wizytę u naszych doświadczonych specjalistów:
✅ lek. Joanna Gawlikowska – Umów wizytę
✅ lek. Nina Bryniarska – Umów wizytę
✅ lek. Kaya Wieczorek – Umów wizytę
Nie pozwól, aby ADHD kontrolowało Twoje życie – skorzystaj z profesjonalnej pomocy i zyskaj lepszą jakość życia! 🧠💙